در بخش دوم خطابه غدیر پیامبر صلی الله علیه وآله می فرمایند:
1. وَأُقِرُّلَهُ عَلی‏ نَفْسی بِالْعُبُودِیَّةِ   تا خط چهارم که می فرماید لاِنَّهُ قَدْأَعْلَمَنی أَنِّی إِنْ لَمْ أُبَلِّغْ ما أَنْزَلَ إِلَی فی حَقِّ عَلِی ... حضرت بعد از اقرار به عبودیت خودشان و ربوبیت خداوند می فرمایند که ”من ادا می کنم آنچه را که- خدا - به من وحی کرده و می ترسم از اینکه اگر انجام ندهم عذاب هایی بر من نازل شود که کسی قدرت دفع آن بلاها را از من نداشته باشد اگر چه اندیشه و حیله و مکر او بزرگ و دوستی او با من زیاد باشد” .ابتدای اعلام امر ولایت در خطبه غدیر با یک سری جملات سخت و تحذیری انجام شده ، تحذیری حتی برای خود پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله چون می فرمایند:  وَأُؤَدّی ما أَوْحی بِهِ إِلَی حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بی مِنْهُ قارِعَةٌ لایَدْفَعُها عَنّی أَحَدٌ...  ، از اولش تحذیری و سخت صحبت می کنند ، پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله می فرمایند که من باید این وظیفه را انجام دهم چون اگر انجام ندهم ممکن است بلایی بر من وارد شود که کسی یارای مخالفت با آن بلا را نداشته باشد اگر چه حیله و مکر او بزرگ و دوستی او با من زلال باشد بعد می فرمایند: لاإِلاهَ إِلاَّهُوَ   , یعنی مولا و فرمانده و خدا فقط اوست و غیر او نیست . یعنی این که هیچ کس نمی تواند در مقابل هو که مستثنی از تمام خدایان است و او خدای واقعی است تاب دفاع بیاورد .
2.  بعد حضرت اعلام می کنند که خدا به من گفته: " أَنِّی إِنْ لَمْ أُبَلِّغْ ما أَنْزَلَ إِلَی _فی حَقِّ عَلِی_فَما بَلَّغْتُ رِسالَتَهُ” اگر آنچه را که خدا در حق علی بر من نازل کرده نرسانم رسالت خدا را تبلیغ نکرده ام ! یعنی تمام رسالت من زیر سوال می رود. پس حضرت از همان ابتدا بطور قاطع ، تحذیری و سخت این مسئله را اعلام می کنند . از نظر روانی هم جالب توجه است‏‎، که اول اعلام می کنند که ایشان بنده خدا هستند و خدا هم رب ایشان است .
3.  بعد از این سختی می فرمایند که ”وَقَدْ ضَمِنَ لی تَبارَکَ وَتَعالَی الْعِصْمَةَ مِنَ النّاسِ وَ هُوَاللَّهُ الْکافِی الْکَریمُ”خدا هم ضامن شده که من را از شر مردم و از آزار آنان حفظ کند،البته خداوند کافی، کریم، بزرگوار و بخشنده است.
4. و بعد حضرت آیه تبلیغ ,که آیه 67 سوره مائده است ،را تلاوت می کنند. در ضمن آیه‏، تفسیر آیه را هم می فرمایند و جالب است که آیه را با بسم الله الرحمن الرحیم شروع می کنند .از بین آیاتی که در خطابه غدیر ذکر شده اند فقط سه تای آنها با بسم الله آغاز شده اند که این آیه اولین آنان است و یکی هم در سوره حمد که در بخش هفتم است و دیگری سوره عصر ، این نکته دارد و نکته اش  هم اهمیتِ شروع و گفتارِ این آیه است .حضرت تفسیر این آیه را در دو کلمه می فرمایند؛ یا أَیُهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّک آن ما انزل الیک من ربک چیست ؟ فی عَلِی یَعْنی فِی الْخِلاَفَةِ لِعَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ   در باره علی است.  یعنی خلافت و جانشینیِ علی بن ابیطالب و وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ. 
مبحث امامت را در بخش دوم بعد از اقرار به عبودیت و ربوبیت خدا با یک جمله تحذیری که ”من از خدا می ترسم و خدا من را برحذر داشته” شروع می کنند و اولین مرتبه، آیه ابلاغ را، که اعلان آن ماموریت پیامبر صلی الله علیه وآله بوده می خوانند و  آن را به امیر المومنین علی بن ابیطالب علیه السلام و خلافت ایشان تفسیر می کنند.
 پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در تفسیر این آیه راجع به امیرالمؤمنین علیه السلام دو کار را انجام می دهند:
 یکی این که آیه را عملا تفسیر می کنند و دیگر این که از نظر تئوری می خواهند بفرمایند که تفسیر و تأویل آیات قرآن با من است. یعنی هم بطور تئوری می فرمایند حق تفسیر آیات با ماست هم به صورت عملی در آن جا که می فرمایند ” یَعْنی فِی الْخِلاَفَةِ لِعَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ ” آیه را تفسیر می کنند ومی فرمایند که  تفسیر با من است.
 بعد از اینکه تحذیری و خیلی دقیق و محکم بیان می کنند که من حتما باید این امر را انجام بدهم می فرمایند:  البته خدا مرا تضمین کرده و فرموده که” وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ ”خدا تو را از شر مردم نگاه می دارد- و تو نترس -.
5.  و می فرمایند” مَعاشِرَالنّاسِ، ما قَصَّرْتُ فی تَبْلیغِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ تَعالی إِلَی”  من آنچه را که خداوند متعال به من امر کرده انجام داده ام و در آن کاستی ندارم و کوتاهی نکرده ام . چرا حضرت به مردم می فرمایند کوتاهی نکرده ام ؟ می خواهند به مردم تاکید کنند  که اگر شما وظیفه تبلیغ دارید باید وظیفه تان را انجام دهید و کوتاهی نکنید ! من که رهبر و پیغمبر شما هستم و کوتاهی نکرده ام از عذاب خدا می ترسم تا چه رسد به شما که باید بیشتر از عذاب خدا بترسید.
6.  در این جا حضرت در توضیح این آیه (یا ایها الرسول .. ) میفرمایند که جبرئیل سه بار بر من حبوط کرده و مرا از طرف خدای ”السَّلامُ” و ” هُوالسَّلامُ” به انجام این ماموریت و اعلان امر کرده است . بکار بردن نام ”السَّلامُ”  برای خدا در اینجا بخاطر این است که هر کدام از اسمهای خداوند متعال یک خاصیت و اثر متفاوتی دارد. نام ”السَّلامُ”   نامی است که انسان و موجودات مخاطب را در سلم و آرامش و رفاه قرار می دهد پس” هُوالسَّلامُ” خدا سلام است ، یعنی سلامِ مطلق خداست . این که ما هم در آداب دینی داریم که وقتی انسانها به هم می رسند، سلام می کنند در واقع اسم سلم و آرامش خدا را می برند . سلام علیک یا سلام علیکم یعنی سلم و آرامش و رفاه از جانب من بر شما باد ،یعنی خطری از جانب من شما را تهدید نمی کند و معنی سلام دادنی  که در اجتماع معمول هست هم همین است . السلام علیک یا ابا عبدالله یعنی ای ابا عبدالله شما از جانب من در رفاه و آسایش هستید واز جانب من ضرری به شما نمی رسد، یک معنای سلام این است و یک معنای دیگر این است که از طرف خدا سلم و آسایش و آرامش و رفاه بر شما باشد .اینجا حضرت هم اسمِ سلام خدا را می برند و هم می فرمایند و هُوالسَّلامُ ، سلام مطلق و سلم مطلق از خداست . ما انسانها از جانب خداوند در سلم ، آسایش و آرامش هستیم و اگر گاهی ضرری به ما می رسد در نتیجه اعمال خودمان است! 
7. جبرئیل از طرف خداوندِ سلام بر من نازل شده و گفته که اینجا بایستم وبه همه ی سفید ها و سیاه ها اعلام کنم : یا أَیُهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّک فی عَلِی یَعْنی فِی الْخِلاَفَةِ لِعَلِی بْنِ أَبی طالِبٍ . اعلامی در مورد خلافت علی (ع).
8.  اجزاء خلافت امیرالمومنین علیه السلام این صفاتی است که حضرت درجملات بعدی  فرموده اند:  أَنَّ عَلِی بْنَ أَبی طالِبٍ أَخی وَ وَصِیّی وَ خَلیفَتی عَلی‏ أُمَّتی وَالْإِمامُ مِنْ بَعْدی،  ، علی بن ابیطالب برادر من است. چرا پیامبراکرم(ص) به امیرالمومنین به عنوان  برادر نام میبرند؟ برای اینکه برادر به معنای مساوات ،هم سطحی ، هم فکری ،هم ارثی و همکاری است . وقتی کسی را برادر خطاب می کنیم معنایش این است که ما یک پدر و یک مادر داریم . منبع ما یکی است ، منشأ ما یکی است. گویا که قد و قواره و اندازه  ما هم یکی است . وقتی کسی صیغه برادری می بندد-که این امر از قدیم در بشر فرهنگ بوده – یا مؤاخات می کند که به معنای برادری دو طرفه است می خواهد بگوید که من نسبت به تو در هر سنی که هستم و تو نسبت به من در هر سنی که هستی با هم برابر رفتار می کنیم و مواسات می کنیم هم من نسبت به شما و هم شما نسبت به من.   در چند جای خطبه غدیر واژه اخ ، اخی ، اخو آمده که در اینجا هم اولین اعلام  با صفت اخوت آمده است، چرا ؟ برای اینکه طبیعی ترین نسبت بین دو نفر که مساوات و مواسات داشته باشند اخوت و برادری است لذا در اینجا پیغمبر اکرم صلی الله علیه وآله  هم اولین واژه ای که بکار می برند اخوت است : أَنَّ عَلِی بْنَ أَبی طالِبٍ أَخی و این امری طبیعی است.  برای این که وقتی می گویید کسی برادر من است، بقیه آثار بر آن مترتب می شود و دیگر جای هیچ سؤالی نیست!  خیلی از سؤالات با ”برادرم است” جواب داده می شود! چرا به او اینقدر ثروت دادی ؟ ”برادرم است”. چرا اینطور با او رفتار کردی ؟ ”برادرم است” چرا اینجوری با شما زندگی می کند؟  ”برادرم است” . چرا او نسبت به تو اینقدر نزدیک است؟ ایشان برادر من است .  وقتی به کسی برادر بگویی خیلی از سؤالات حل می شود حتی در جوامع امروزی در فرهنگ های مختلف ،برادری مجازی و صیغه برادری یعنی تعهد برادری ، این مسئله  بسیاری از سؤالها را جواب می دهد و آثار برادری را بر افراد مترتب می کند،لذا پیغمبراکرم صلی الله علیه وآله در اینجااز ” اخی”، ”برادرم”، به عنوان اولین صفت برای امیرالمؤمنین علیه السلام استفاده کرده اند، گویی که پدر و مادر ما یکی است و تمام حقوق ما مساوی است چون دو برادر به یک اندازه از پدر و مادر ارث می برند و در جنبه های حقوقی و مالی تفاوتی با هم ندارند حتی اگر سن یک برادر یک سال باشد و دیگری 50 سال یا 40 سال داشته باشد این دو حقوق و ارثشان برابر است . ممکن است که کارکرد آنها متفاوت باشد ولی ارثی که از پدر و مادر می برند برابر است، لذا پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند که من باید اعلام کنم این علی بن ابیطالب برادر من است و وصی من است . وصی هم بعد از برادر نزدیک ترین نسبت طبیعی را به شخص دارد، برای اینکه وصی کسی است که بعد از مردن یک شخص حقوق و کارهای آن شخص بر عهده ی اوست .

و از احمد بن حسن زاهد درواجکى در تفسیر خود نقل است که: المولى فى اللغة من یتولى مصالحک فهو مولاک یلى القیام بامورک و ینصرک على اعدائک «مولى در لغت‏به کسى گویند که متولى مصالح توست، اوست مولاى تو که به امور تو قیام مى‏کند! و تو را بر علیه دشمنانت‏یارى مى‏نماید»! و به همین مناسبت‏به پسر عمو و معتق (آزادکننده بنده) مولى گویند.و پس از این مولى اسم واقع شد براى کسى که بر چیزى ثبات و دوام داشته باشد، و از آن جدائى و مفارقت نکند.

و زمخشرى در «کشاف‏»، و ابو العباس احمد بن یوسف شیبانى در «تلخیص کشاف‏»، و نسفى در تفسیر خود، در قوله تعالى:انت مولانا[9] «تو هستى مولاى ما»، و نیشابورى در «غرائب القرآن‏» در گفتار خداوند:انت مولانا[10]، و در گفتار دیگر خداوند: فاعلموا ان الله مولاکم[11] «پس بدانید که خداوند مولاى‏شماست‏» و در گفتار دیگر خداوند: هى مولاکم[12] «آتش است مولاى شما» در همه این موارد گفته‏اند: مراد از مولى متولى امر است.

و بر همین نهج‏سیوطى در «تفسیر جلالین‏» در آیه شریفه:انت مولانا[13] «تو هستى مولاى ما»، و در آیه شریفه:فاعلموا ان الله مولاکم[14] و در آیه شریفه: قل لن یصیبنا الا ما کتب الله لنا هو مولانا[15]. «بگو (اى پیغمبر) به ما هیچ گزندى از جانب کفار نمى‏رسد مگر آنچه خداوند براى ما مقدر نموده است.اوست مولاى ما»، - یعنى متولى امرنا - مشى کرده و مولى را به معناى متولى و صاحب اختیار و مدبر امور گرفته است.

این بحثى بود که در اطراف معانى عدیده مولى شد، و دانسته شد که: در حدیث‏شریف ولایت غیر از معناى ریاست کلیه و امامت الهیه و صاحب اختیارى امت اسلام همانند پیامبر اعظم نمى‏تواند معنائى داشته باشد.

علاوه بر این، آنچه ما به صدد آن مى‏باشیم آنست که: بعد از خوض در بطون لغت عرب و مجامیع ادب و جوامع عربیت آنچه به دست مى‏آید، آنست که: حقیقت معناى مولى، اولى به شى‏ء یعنى سزاوارتر به چیز است، و معنائى غیر از این ندارد، و همه معانى به این معنى بازگشت مى‏کنند.و این معناى اولویت در همه معانى ملحوظ بوده، و در هر یک به نوع عنایت‏خاصى استعمال شده است.

و علیهذا مولى فقط یک معنى دارد و بس، و آن سزاوارتر و اولى است.و این اولویت‏به حسب استعمال در هر موردى تفاوت مى‏کند.و قبل از ما این نظریه را ابن بطریق که از اعلام طائفه شیعه در قرن ششم است در کتاب «عمده‏» خود بیان کرده، و کم و بیش این معنى از بسیارى از علماء اهل سنت در وقتى که معناى مولى را نموده‏اند استفاده مى‏شود.

در حدیث غدیر مَولی به معنای اوّلی می باشد

و یکى از ادله آنکه معناى اول و متبادر به ذهن از لفظ مولى، اولى بشى‏ء است‏خبرى است که مسلم در «صحیح‏» خود از رسول خدا صلى الله علیه و آله روایت کرده‏است که آنحضرت فرمودند: لا یقل العبد لسیده مولاى: «بنده به آقاى خودش نگوید: مولاى من‏»! و در حدیث ابى معاویه این جمله را اضافه دارد که: فان مولاکم الله «به علت اینکه مولاى شما خداست‏».و این خبر را بسیارى از ائمه حدیث در تالیفات خود آورده‏اند.[16]

شعر أخْطَل نصرانی در مدح عبدالملک بن مروان در معنای مَولی

شیخ ابو الفتوح رازى گوید: در حدیث من کنت مولاه فعلى مولاه از معانى وارده در کلمه مولى هیچ احتمال نکند، جز اولى یا سید مطاع چنانکه اخطل گوید عبد الملک مروان را.و اخطل ترسا بود، ممکن نیست که بر او حواله توان کردن که او را غرضى بوده است‏یا میلى به این مذهب و این جماعت.و ممدوح وى آنست که در عداوت اهل البیت علم بود، مى‏گوید:

فما وجدت فیها قریش لاهلها         اعف و اوفى من ابیک و امجدا 1

و اورى بزندیه و لو کان غیره         غداة اختلاف الناس اکدى و اصلدا 2

فاصبحت مولاها من الناس کلهم         و احرى قریش ان یجاب و یحمدا 3

1- «طائفه قریش براى خلافت کسى را که اهلیت‏براى آن را داشته باشد غیر از پدرت (مروان حکم) عفیف‏تر و کثیر الوفاتر که بهتر حق را از موردش بستاند و به اهلش برساند، و عزیزتر و رفیع‏تر نیافتند.

2- او با هر دو آتش گیرانه‏اى که در دست داشت آتش را از اعماق بیرون آورد، و اگر هر آینه غیر از او کسى دیگر خلیفه مى‏شد دوران اختلاف مردم به محرومیت‏هاى بیشتر و آوازه‏هاى بدون محتوى منجر مى‏شد.

3- و اینک تو (عبد الملک بن مروان) در حالى هستى که مولا و سید و پیشواى خلافتى براى جمیع مردمان! و سزاوارترین فرد از افراد قریش مى‏باشى که به نداى تو لبیک مى‏گویند، و تو را مورد تمجید و تحسین و تحمید قرار مى‏دهند»!

و على اى حال به لفظ مولى، سید و اولى خواست.[17]

و از جمله ابیاتى که صراحت در امامت و امارت امیر المؤمنین علیه السلام دارد، و ازلفظ مولى استفاده مى‏شود ابیات عمرو بن عاصى است که چون معاویه به او نامه مى‏نویسد و بر علیه امیر المؤمنین و حمایت از خودش او را از محل اقامه‏اش در فلسطین به سوى خود در شام دعوت مى‏کند، او در جواب، قصیده‏اى مفصل در مقام و منزلت و امارت و امامت امیر المؤمنین علیه السلام مى‏گوید، و آنرا براى معاویه مى‏فرستد، و مى‏خواهد بفهماند که تو مرا براى یارى خودت با چنین شخصیتى مواجه مى‏کنى! و نتیجه و بهره من از این دعوت باید چیز بزرگ و با ارزشى باشد نه چیز کوچک و کم‏اهمیت.و از جمله ابیات این قصیده که شاهد بر مقام ماست این ابیات است:

و کم قد سمعنا من المصطفى         وصایا مخصصة فى على 1

و فى یوم خم رقى منبرا         و بلغ و الصحب لم ترحل 2

فامنحه امرة المؤمنین         من الله مستخلف المنحل 3

و فى کفه کفه معلنا         ینادى بامر العزیز العلى 4

و قال: فمن کنت مولى له         على له الیوم نعم الولى[18] 5

1- «و چه بسیار سفارش‏ها و وصیت‏هائى را که درباره على بن ابیطالب که اختصاص به او داشت ما از مصطفى شنیدیم.

2- و در روز غدیر خم پیامبر بر منبر بالا رفت و تبلیغ على را نمود در حالى که اصحاب آنحضرت کوچ نکرده بودند.

3- و مقام امارت و ریاست مؤمنان را به او عطا نمود، از طرف خداوندى که قراردهنده جانشین است، و آن خداوند این مقام امارت را به امیر المؤمنین علیه السلام عطا کرد.

4- و دست على در دست رسول خدا بود، که به طور اعلان و آشکارا به امر خداوند عزیز و بلندمرتبه ندا مى‏کرد:

5- و چنین گفت که: هر کس من مولاى او هستم در امروز على بن ابیطالب‏براى او ولى خوب و شایسته‏اى است‏».

أشعار أبوتمام طآئی و عَبْدِی کوفی دربار? غدیر

و شاعر معروف عرب و عربیت ابو تمام: ادیب قرن دوم و سوم در این موضوع چنین گوید:

و یوم الغدیر استوضح الحق اهله         بضحیآء لا فیها حجاب و لا ستر 1

اقام رسول الله یدعوهم بها         لیقربهم عرف و یناهم نکر 2

یمد بضبعیه و یعلم انه         ولى و مولاکم فهل لکم خبر 3

یروح و یغدو بالبیان لمعشر         یروح بهم غمر و یغدو بهم غمر 4

فکان لهم جهر باثبات حقه         و کان لهم فى بزهم حقه جهر[19] 5

1- «و در روز غدیر حق مى‏خواست‏براى اهلش واضح شود در روز روشن آفتاب برآمده که در آن هیچ حجاب و پرده‏اى نبود.

2- رسول خدا على را بر پا داشت، و مردم را در آن روشنائى فراخواند، تا اینکه شایستگى و پسندیدگى به آنها نزدیک شود، و زشتى و بدى از آنها دور گردد.

3- دو بازوى على را به بالا مى‏کشید، و مردم را اعلام مى‏نمود که اوست ولى خدا و مولاى شما! پس آیا شما چنین علم و اطلاع حاصل از مشاهده را دارید؟!

4- پیامبر با بیان و وضوح، شب و صبحگاه به جماعتى رفت و آمد داشت که شبانگاه آنها در ظلمت‏شدید فرو مى‏رفتند، و صبحگاه نیز در ظلمت‏شدید فرو مى‏رفتند.

5- و آن جماعت چنان بودند که براى اثبات حق على و اعتراف به آن، سخن خود را بلند و آشکارا کردند، همچنانکه براى گرفتن و ستردن حق على نیز سخن بلند کرده و آشکارا نمودند». و عبدى کوفى از شعراء اهل بیت و معاصر حضرت صادق علیه السلام در ضمن قصیده‏اى طولانى چنین گوید:

و کان عنها لهم فى خم مزدجر         لما رقى احمد الهادى على قتب 1

و قال و الناس من دان الیه و من         ثاو لدیه و من مصغ و مرتقب 2

: قم یا على فانى قد امرت بان         ابلغ الناس و التبلیغ اجدربى 3

انى نصبت علیا هادیا علما         بعدى و ان علیا خیر منتصب 4

فبایعوک و کل باسط یده         الیک من فوق قلب عنک منقلب 5

عافوک لا مانع طولا و لا حصر         قولا و لا لهج‏بالغش و الریب 6

و کنت قطب رحى الاسلام دونهم         و لا تدور رحى الا على قطب 7

و لا تماثلهم فى الفضل مرتبة         و لا تشابههم فى البیت و النسب[20] 8

1- «و چون حضرت احمد که هادى امت است در خم بر روى کوهان‏هاى شتر بالا رفت، افرادى از آن جماعت‏بودند که پیوسته مى‏خواستند خلافت را از على منع و طرد کنند و به دور افکنند.

2- و در حالى که بعضى از آن جماعت‏به پیامبر نزدیک بودند، و بعضى در کنار آنحضرت سکنى گزیده بودند، و بعضى گوش فرا مى‏دادند، و بعضى انتظار وقوع حادثه‏اى را داشتند، پیغمبر صلى الله علیه و آله گفت:

3- بپاخیز اى على! زیرا که من مامور شده‏ام به اینکه تبلیغ کنم و به مردم برسانم، و تبلیغ براى من سزاوارتر است.

4- من على را به عنوان هدایت و علم رهبرى بعد از خودم نصب کردم و بدرستى که على بن ابیطالب بهترین فرد پسندیده و انتخاب شده و گزیده شده براى منصب امامت است.

5- پس آن جماعت‏با تو (اى على) بیعت کردند و هر یک از آنها دست‏خود را براى بیعت‏به سوى تو دراز کرد، و لیکن این بیعت از فراز دل و قلب بود نه از درون آن، و خواسته آنان از تو منقلب و به سوى غیر تو منعطف و متوجه بود.

6- ایشان تو را از هر بدى و علت و ناپاکى مبرا و منزه مى‏دانستند، نه ازجهت‏سعه و قدرت تو منعى بود، و نه از جهت گفتار و سخن تو کوتاهى و ضعفى بود، و نه از جهت تحریض و اصرار به غش و خیانت و شک و تهمت متهم بودى!

7- تو اى على قطب آسیاى اسلام و محور گردش آن بودى نه ایشان، و هیچگاه چرخ آسیا بدون قطب نمى‏گردد.

8- نه در فضیلت و شرف هم رتبه ایشان بودى! و نه در اصالت‏خاندان و نسب شبیه آنان بودى‏»!

بارى اینها همه شواهدى است که معناى مولى، امام و پیشوا و حاکم بر مقدرات مردم و صاحب اختیار امور دنیوى و اخروى آنان از جانب حضرت حق تعالى است.یعنى آن که به مقام فناء فى الله رسیده و بین او و حضرت حق در سیر مراتب تقرب، هیچ بعد و فاصله‏اى نمانده است، تمام حجاب‏ها و فاصله‏هاى ظلمانى و نورانى برداشته شده است، و اینست‏حقیقت ولایت که همان مقام عبودیت‏حقه حقیقیه و آخرین درجه سیر از کمالات بشر است.

 بزرگان از اهل ادبیّات عرب که مَوْلی را به معنای امام و أوْلی گرفته اند

و غیر از امیر المؤمنین علیه السلام و شعراى هم عصر رسول خدا و هم عصر با ائمه طاهرین - سلام الله علیهم اجمعین - که تا به حال یاد کردیم بسیارى از بزرگان فضل و فضیلت و بلاغت و ادب و عربیت هستند که یا در زمان ائمه علیه السلام بوده و یا بعد از ایشان آمده‏اند و درباره غدیر و ولایت و فضایل و محاسن و مناقب امیر المؤمنین علیه السلام - که متخذ از معناى مو0ى و مستفاد و مستنبط از احادیثى است که در آنها کلمه ولایت و یا مولى بکار رفته - اشعارى سروده‏اند که در بین اهل عربیت، کلام و شعر ایشان مورد اتفاق و اجماع است، همانند دعبل خزاعى، و امیر ابو فراس، و حسین بن حجاج، و حمانى کوفى، و شریف علم الهدى سید مرتضى، و شریف سید رضى، و ابن رومى، و صنوبرى، و مفجع، و صاحب بن عباد، و ناشى صغیر، و ابن علویة، و ابن حماد، و ابن طباطبا، و ابن عودى نیلى و جوهرى، و زاهى، و تنوخى، و صولى نیلى، و ابوالعلا سروى، و مهیار،[21] و فنجکردى، و ابو الفرج رازى. و ما از بعضى از همین بزرگان نیز اخیرا یاد کردیم، وبرخى از ابیات رشیق و عالى المضمون آنان را به عنوان شاهد آوردیم.آیا کسى مى‏تواند در معانى کلمات این اعلام که بعضى از آنها را اصل و اصول عربیت دانسته‏اند شک نماید؟

9] ـ آی? 268، از سور? 2: بقره .

[10] آی? 268، از سور? 2: بقره

[11] ـ آی? 40، از سور? 8: أنفال .

[12] ـ آی? 15، از سور? 57: حدید

[13] ـ آی? 286، از سور? 2: بقره .

[14] ـ آی? 40، از سور? 8: أنفال .

[15] ـ آی? 51، از سور? 9: توبه .

[16] ـ «الغدیر» ج 1، منتخبی از ص 362 تا ص 370.

[17] ـ «تفسیر أبوالفتوح رازی » ج 2، ص 198.

[18] ـ این اشعار جزء قصیده ای است که عمرو بن عاص از مصر برای معاویه فرستاد؛ و چون معاویه می خواست او را از ولایت مصر عزل کند با این قصیده که در ذمّ او و مدح أمیرالمؤمنین علیه السّلام بود منصرف شد. این ابیات را در «أنوار نعمانیّه » سیّد نعمت الله جزایری در ص 38 و ص 39 آورده است .

[19] ـ «دیوان أبی تمام طائی » ص 143. و شرح حال أبو تمام را خطیب در «تاریخ بغداد»، ج 8، از سص 248 تا ص 253، تحت عنوان حبیب بن أوس أبو تمام طائی شاعر آورده است .

و در «مناقب » ابن شهرآشوب ج 1، ص 539 این پنج بیت را با یک بیت دیگر آورده است ؛ و آن بیت اینست : 

أحجَّةُ ربّ العالمین و وارثُ         النَّبیِّ ألا عهدٌ و فیّ و لا اصر

[20] ـ از أبو محمّد سفیان بن مصعب عَبدی کوفی است (الغدیر، ج 2، ص 292).

[21] ـ در کتاب «نقض » که معروف است به «بعض مثالب النّواصِب فی نقض بعض فضائح الرَّوافض » تصنیف أبو رشید عبدالجلیل قزوینی رازی ، در ص 247 آورده است که : مَهیار بن مرزویه کاتب ، از فرزندان انوشیروان عادل است .

10 – (یوم رفع الدرج) روز بلندى گرفتن منزلت‏شایستگان; 

 قال على (ع):إن هذا یوم عظیم الشأن ، فیه وقع الفرج ، ورفعت الدرج و وضحت الحجج و هو یوم الیضاح والافصاح من المقام الصراح ، و یوم کمال الدین و یوم العهد المعهود )... بحارالانوار ، 97: .116 )

على (ع) فرمود :امروز ( عید غدیر ) روز بس بزرگى است .در این روز گشایش رسیده و منزلت ( کسانى که شایسته آن بودند ) بلندى گرفت و برهان  هاى خدا روشن شد و از مقام پاک با صراحت سخن گفته شد و امروز روز کامل شدن دین و روز عهد و پایمان است .

فَاعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ (ذالِکَ فیهِ وَافْهَموهُ وَاعْلَمُوا) أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّاً وَإِماماً فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَى الْمُهاجِرینَ وَالْأَنْصارِ وَ عَلَى التّابِعینَ لَهُمْ بِإِحْسانٍ، وَ عَلَى الْبادى وَالْحاضِرِ، وَ عَلَى‏الْعَجَمِىِّ وَالْعَرَبىِّ، وَالْحُرِّ وَالْمَمْلوکِ وَالصَّغیرِ وَالْکَبیرِ، وَ عَلَى‏الْأَبْیَضِ وَالأَسْوَدِ، وَ عَلى‏ کُلِّ مُوَحِّدٍ، ماضٍ حُکْمُهُ، جازٍ قَوْلُهُ، نافِذٌ أَمْرُهُ، مَلْعونٌ مَنْ خالَفَهُ، مَرْحومٌ مَنْ تَبِعَهُ وَ صَدَّقَهُ، فَقَدْ غَفَرَاللَّهُ لَهُ وَلِمَنْ سَمِعَ مِنْهُ وَ أَطاعَ لَهُ.

ای مردم،این مطلب را درباره او بدانید وبفهمید،و بدانید که خداوند او رابرای شما صاحب اختیار و امامی قرار داده که اطاعتش را واجب نموده است بر مهاجرین و انصار و بر تابعین آنان به نیکی،و بر روستایی و شهری،و بر عجمی و عربی،و بر آزاد و بنده،و بر بزرگ و کوچک،و بر سفید و سیاه.بر هر یکتا پرستی حکم او اجرا شونده و کلام او مورد عمل و امر او نافذ است.هر کس با او مخالفت کند ملعون است،و هر کس تابع او باشد و او را تصدیق نماید مورد رحمت الهی است.خداوند او را و هر کس را که از او بشنود و او را اطاعت کند آمرزیده است .

مَعاشِرَالنّاسِ،(فَضِّلُوهُ). مامِنْ عِلْمٍ إِلاَّ وَقَدْ أَحْصاهُ‏اللَّهُ فِىَّ، وَ کُلُّ عِلْمٍ عُلِّمْتُ فَقَدْ أَحْصَیْتُهُ فى إِمامِ الْمُتَّقینَ، وَما مِنْ عِلْمٍ إِلاّ وَقَدْ عَلَّمْتُهُ عَلِیّاً، وَ هُوَ الْإِمامُ الْمُبینُ (الَّذى ذَکَرَهُ اللَّهُ فى سُورَةِ یس: (وَ کُلَّ شَىْ‏ءٍ أَحْصَیْناهُ فى إِمامٍ مُبینٍ)

ای مردم،علی را(بر دیگران)فضیلت دهید.هیچ علمی نیست مگر آنکه خداوند آنرا در من جمع کرده است و هر علمی را که آموخته ام در امام المتقین جمع نموده ام،و هیچ علمی نیست مگر آنکه آنرا به علی آموخته ام.اوست«امام مبین»که خداوند در سوره یس ذکر کرده است:«و کل شیی ء احصیناه فی إمام مبین»،«و هر چزی را در امام مبین جمع کردیم».

أَوَّلُ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ (لَمْ یَسْبِقْهُ إِلَى الْایمانِ بى أَحَدٌ)، وَالَّذى فَدى رَسُولَ‏اللّهِ بِنَفْسِهِ، وَالَّذى کانَ مَعَ رَسُولِ اللّهِ وَلا أَحَدَ یَعْبُدُاللّهَ مَعَ رَسُولِهِ مِنَ الرِّجالِ غَیْرُهُ. أَوَّلُ النّاسِ صَلاةً وَ أَوَّلُ مَنْ عَبَدَاللّهَ مَعى. أَمَرْتُهُ عَنِ‏اللّهِ أَنْ یَنامَ فى مَضْجَعى، فَفَعَلَ فادِیاً لى بِنَفْسِهِ.

او(علی)اول کسی است که به خدا و رسولش ایمان آورد و هیچکس در ایمان به من بر او سبقت نگرفت.اوست که با جان خود در راه رسول خدا فداکاری کرد.اوست که با پیامبر خدا بود در حالی که هیچکس از مردان همراه او خدا را عبادت نمی کرد.اولین مردم در نماز گزاردن،و اول کسی است که با پیامبر خدا بود در حالی که هیچکس از مردان همراه او خدا را عبادت نمی کرد.اولین مردم در نماز گزاردن،و اول کسی است که با من خدا را عبادت کرد.از طرف خداوند به او امر کردم تا در خوابگاه من بخوابد،او هم در حالیکه جانش را فدای من کرده بود در جای من خوابید.

مَعاشِرَالنّاسِ، فَضِّلُوهُ فَقَدْ فَضَّلَهُ اللّهُ، وَاقْبَلُوهُ فَقَدْ نَصَبَهُ اللّهُ.

ای مردم، او را فضیلت دهید که خدا او را فضیلت داده است،و او را قبول کنید که خداوند او را منصوب نموده است.@page_break@

11 - (یوم وضوح الحجج)   روز روشن شدن دلایل خدا; 

امام على(ع): هذا یوم ... فیه ... وضحت الحجج (این روزى است که دلایل خداوند در آن، روشن گشت. 

وَأُقِرُّلَهُ عَلى‏ نَفْسى بِالْعُبُودِیَّةِ وَ أَشْهَدُ لَهُ بِالرُّبُوبِیَّةِ، وَأُؤَدّى ما أَوْحى بِهِ إِلَىَّ حَذَراً مِنْ أَنْ لا أَفْعَلَ فَتَحِلَّ بى مِنْهُ قارِعَةٌ لایَدْفَعُها عَنّى أَحَدٌ وَإِنْ عَظُمَتْ حیلَتُهُ وَصَفَتْ خُلَّتُهُ - لاإِلاهَ إِلاَّهُوَ - لاَِنَّهُ قَدْأَعْلَمَنى أَنِّى إِنْ لَمْ أُبَلِّغْ ما أَنْزَلَ إِلَىَّ (فى حَقِّ عَلِىٍّ) فَما بَلَّغْتُ رِسالَتَهُ، وَقَدْ ضَمِنَ لى تَبارَکَ وَتَعالَى الْعِصْمَةَ (مِنَ النّاسِ) وَ هُوَاللَّهُ الْکافِى الْکَریمُ. فَأَوْحى إِلَىَّ: (بِسْمِ‏اللَّهِ الرَّحْمانِ الرَّحیمِ، یا أَیُهَاالرَّسُولُ بَلِّغْ ما أُنْزِلَ إِلَیْکَ مِنْ رَبِّکَ ــ فى عَلِىٍّ یَعْنى فِى الْخِلاَفَةِ لِعَلِىِّ بْنِ أَبى طالِبٍ ــ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَما بَلَّغْتَ رِسالَتَهُ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النّاسِ)مَعاشِرَالنّاسِ، ما قَصَّرْتُ فى تَبْلیغِ ما أَنْزَلَ اللَّهُ تَعالى إِلَىَّ، وَ أَنَا أُبَیِّنُ لَکُمْ سَبَبَ هذِهِ الْآیَةِ: إِنَّ جَبْرئیلَ هَبَطَ إِلَىَّ مِراراً ثَلاثاً یَأْمُرُنى عَنِ السَّلامِ رَبّى - وَ هُوالسَّلامُ - أَنْ أَقُومَ فى هذَا الْمَشْهَدِ فَأُعْلِمَ کُلَّ أَبْیَضَ وَأَسْوَدَ: أَنَّ عَلِىَّ بْنَ أَبى طالِبٍ أَخى وَ وَصِیّى وَ خَلیفَتى (عَلى‏ أُمَّتى) وَالْإِمامُ مِنْ بَعْدى، الَّذى مَحَلُّهُ مِنّى مَحَلُّ هارُونَ مِنْ مُوسى‏ إِلاَّ أَنَّهُ لانَبِىَّ بَعْدى وَهُوَ وَلِیُّکُمْ بَعْدَاللَّهِ وَ رَسُولِهِ، وَقَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ تَبارَکَ وَ تَعالى‏ عَلَىَّ بِذالِکَ آیَةً مِنْ کِتابِهِ (هِىَ): (إِنَّما وَلِیُّکُمُ‏اللّهُ وَ رَسُولُهُ وَالَّذینَ آمَنُواالَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ و وَیُؤْتونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ)، وَ عَلِىُّ بْنُ أَبى طالِبٍ الَّذى أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى‏الزَّکاةَ وَهُوَ راکِعٌ یُریدُاللَّهَ عَزَّوَجَلَّ فى کُلِّ حالٍ.

اقرار می کنم برای خداوند بر نفس خود بعنوان بندگی او،و شهادت می دهم برای او به پروردگاری،و آنچه به من وحی نموده ادا می نمایم از ترس آنکه مبادا اگر انجام ندهم عذابی از او بر من فرود اید که هیچکس نتواند آنرا دفع کند هر چند که حیله عظیمی بکار بندد و دوستی او خالص باشدنیست خدایی جز اوزیرا خداوند به من اعلام فرموده که اگر آنچه در حق علی برمن نازل نموده ابلاغ نکنم رسالت او را نرسانده ام،و برای من حفظ از شر مردم را ضمانت نموده و خدا کفایت کننده و کریم است. خداوند به من چنین وحی کرده است:«بسم الله الرحمن الرحیم،یا ایها الرسول بلغ ما انزل الیک من ربکفی علی یعنی فی الخلافة لعلی بن ابی طالبو إن لم تفعل فما بلغت رسالته و الله یعصمک من الناس»،«ای پیامبر ابلاغ کن آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده درباره علی،یعنی خلافت علی بن ابی طالبو اگر انجام ندهی رسالت او را نرسانده ای،و خداوند تو را از مردم حفظ می کند». ای مردم،من در رساندن آنچه خداوند بر من نازل کرده کوتاهی نکرده ام،و من سبب نزول این آیه را برای شما بیان می کنم: 

جبرئیل سه مرتبه بر من نازل شد و از طرف خداوند سلام پروردگارمکه او سلام است مرا مأمور کرد که در این محل اجتماع بپا خیزم و برهر سفید و سیاهی اعلام کنم که«علی بن ابی طالب برادر من و وصی من و جانشین من بر امتم و امام بعد از من است.نسبت او بمن همانند نسبت هارون به موسی است جز اینکه پیامبری بعد از من نیست.و او صاحب اختیار شما بعد از خدا و رسولش است»،و خداوند در این مورد آیه ای از کتابش بر من نازل کرده است:«انما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاة و یؤتون الزکاة و هم راکعون»،«صاحب اختیار شما خدا و رسولش هستند و کسانی که ایمان آورده و نماز را بپا می دارند و در حال رکوع زکات می دهند»

12 - (یوم محنة العباد)   روز آزمایش بندگان; 

امام على(ع): هذا یوم محنة العباد (این روز آزمایش بندگان است) مصباح المتهجد، ص 700.

روز آزمون: «ویوم محنة العباد»، «محنت» به معناى آزمودن است و «امتحان» نیز از همین باب است. روز غدیر روز آزمایش بندگان بود، روزى که خداوند، ولى و پذیرش ولایتش را وسیله آزمودن انسانها قرار داد، هر که آن را پذیرفت و بدان پاى بند بود، سرفراز از بوته آزمایش درآمد، و هر که آن را رفض کرد ـ هر چند در آن هنگام تبریک گفت ـ در این امتحان پذیرفته نشد، چرا که نفى ولایت در حقیقت رها کردن رسالت و ترک توحید است.

13 - (یوم دحر الشیطان)روز راندن شیطان; 

امام على(ع): و هو ... یوم دحر الشیطان (روز غدیر روز راندن شیطان است) مصباح المتهجد، ص 700. 

روز راندن شیطان: «یوم دحر الشیطان». «دحر» بر وزن «دهر» به معناى راندن است. (صحاح اللغة، مادّه «دهر»)

 در روز غدیر با کامل شدن دین، شیطان نیز براى دومین بار رانده شد، شیطان که از دین کامل و حقیقت ایمان دل خوشى ندارد، دوست مى داشت دین، ناتمام و ابتر بماند و به کفار وعده مى داد که با مرگ پیامبر(ص) نفس راحتى مى کشند، با واقعه غدیر، وسوسه ها، توطئه ها و نقشه ها، نقش بر آب شد و همان گونه که کافران مأیوس و نومید شدند (الیوم یأس الذین کفروا من دینکم ـ مائده،5)، شیطان نیز مأیوس و رانده درگاه الهى شد؛ همو که راضى به خلافت انسان براى خدا نبود و با سجده نکردن طرد و رجم شد، راضى به خلافت على(ع) براى پیامبر(ص) نیز نبود و از این رو مدحور گردید.

14 - (یوم الایضاح) روز آشکار کردن حقیقت

امام على(ع): و هو یوم الایضاح (روز غدیر، روز آشکار کردن حقیقت است) مصباح المتهجد، ص 700. 

روز پرده بردارى از مقام امامت: «هذا یوم الایضاح والافصاح عن المقام الصراح». «افصاح» به معناى اظهار کردن و مرادف با «ایضاح» است، یعنی روز آشکار شدن مقام واقعی خلافت و ولایت:

 مَعاشِرَالنّاسِ، هذا عَلِىٌّ أخى وَ وَصیىّ وَ واعی عِلْمى، وَ خَلیفَتى فى اُمَّتى عَلى‏ مَنْ آمَنَ بى وَعَلى‏ تَفْسیرِ کِتابِ اللَّهِ عَزَّوَجَلَّ وَالدّاعی إِلَیْهِ وَالْعامِلُ بِما یَرْضاهُ وَالُْمحارِبُ لاَِعْدائهِ وَالْمُوالی عَلى‏ طاعَتِهِ وَالنّاهی عَنْ مَعْصِیَتِهِ. إِنَّهُ خَلیفَةُ رَسُولِ اللّهِ وَ أَمیرُالْمُؤْمِنینَ وَالْإمامُ الْهادی مِنَ‏اللَّهِ، وَ قاتِلُ النّاکِثینَ وَالْقاسِطینَ وَالْمارِقینَ بِأَمْرِاللَّهِ.

ای مردم،این علی است برادر من و وصی من و جامع علم من، و جانشین من در امتم بر آنان که به من ایمان آورده اند، و جانشین من در تفسیر کتاب خداوند عز و جل و دعوت به آن، و عمل کننده به آنچه او را راضی می کند، و جنگ کننده با دشمنان خدا و دوستی کننده بر اطاعت او و نهی کننده از معصیت او. اوست خلیفه رسول خدا، و اوست امیرالمؤمنین و امام هدایت کننده از طرف خداوند، و اوست قاتل ناکثان و قاسطان و مارقان به امر خداوند.

15 - (یوم البیان عن حقایق الایمان)  روز بیان کردن حقایق ایمان; 

امام على(ع): و هو ... یوم البیان عن حقایق الایمان (روز غدیر روز بیان کردن حقایق ایمان است) مصباح المتهجد، ص 700. 

روز بیان حقایق: «ویوم البیان عن حقائق الایمان». روزى که خط ایمان از دیگر خطوط ممتاز شد، کسانى که تا آن روز ادعاى ایمان به خدا و اطاعت از پیامبر را داشتند، در آن روز درونشان آشکار شد. در آن روز همه دانستند که اگر واقعاً معتقد به اطیعوا اللّه واطیعوا الرسول هستند باید از اوامر خدا و پیامبر و از جمله ولى امر، على بن ابى طالب(ع) که مصداق بارز و اَتم اطاعت از خدا و رسول است نیز پیروى کنند.اینجا بود که با نصب على(ع) و نقش بر آب شدن نقشه ها و برباد رفتن خواب و خیالها، حقایق را انکار کردند و مصداق قل لم تؤمنوا(حجرات،14) شدند، چرا که ایمان فقط گفتن شهادتین نیست، بلکه پذیرش ولایت، حقیقت آن است که باید در قلب تجلى و در عمل جلوه نماید.

16 - (یوم الولایة)  روز ولایت; 

امام رضا(ع) در حدیثى مفصل، روز غدیر را روز عرضه ولایت‏به انسانها و مخلوقات معرفى مى‏کند، المراقبات، ص‏257. 

فَاعْلَمُوا مَعاشِرَ النّاسِ (ذالِکَ فیهِ وَافْهَموهُ وَاعْلَمُوا) أَنَّ اللَّهَ قَدْ نَصَبَهُ لَکُمْ وَلِیّاً وَإِماماً فَرَضَ طاعَتَهُ عَلَى...

ای مردم،این مطلب را درباره او بدانید وبفهمید،و بدانید که خداوند او رابرای شما صاحب اختیار و امامی قرار داده که اطاعتش را واجب نموده است...

أَطیعوا وَانْقادوا لاَِمْرِاللَّهِ رَبِّکُمْ فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّ هُوَ مَوْلاکُمْ وَإِلاهُکُمْ، ثُمَّ مِنْ دونِهِ رَسولُهُ وَنَبِیُّهُ الُْمخاطِبُ لَکُمْ، ثُمَّ مِنْ بَعْدى عَلىٌّ وَلِیُّکُمْ وَ إِمامُکُمْ بِأَمْرِاللَّهِ رَبِّکُمْ، ثُمَّ الْإِمامَةُ فى ذُرِّیَّتى مِنْ وُلْدِهِ إِلى یَوْمٍ تَلْقَوْنَ اللَّهَ وَرَسولَهُ.

اطاعت کنید و در مقابل امر خداوند پروردگارتان سر تسلیم فرود آورید،چرا که خداوند عز و جل صاحب اختیار شما و معبود شما است،و بعد از خداوند رسولش و پیامبرش که شما را مخاطب قرار داده،و بعد از من علی صاحب اختیار شما و امام شما به امر خداوند است،و بعد از او امامت در نسل من از فرزندان اوست تا روزی که خدا و رسولش را ملاقات خواهید کرد.

17 - (یوم الکرامة) روز کرامت; 

امام صادق(ع): در هنگام ملاقات با برادر ایمانى خود بگو: الحمدالله الذى اکرمنا بهذا الیوم (حمد خداوند را که ما را در این روز کرامت داد) المرقبات، ص‏257. 

غدیر ثمره نبوت واساس دین اسلام است. دینی که به انسان کرامت بخشید(وَلَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ.سوره اسراءآیه70)و زمینه‏هاى رشد وکمالش را فراهم آورد .روز غدیر خم روز نصب امیر المؤمنین به خلافت است واطاعت از اوبه فرمان خدا و رسول گرامی اسلام(ص) بهترین مسیر رسیدن به کرامت انسانی است.

18 - (یوم کمال الدین) روز کمال دین; 

امام على(ع) و هو ... یوم کمال الدین (غدیر، روز کمال دین است) مصباح المتهجد، ص 700.

روز کامل شدن دین: «ویوم کمال الدین …»، روزى است که دین خداوند کامل شد. کارى که در روز غدیر صورت گرفت آنچنان از اهمیت برخوردار بود که حق تعالى در شأن آن فرمود: الیوم اکملت لکم دینکم، کارى که اگر صورت نمى گرفت، نه تنها دین به مرحله کمال خود نمى رسید که در حقیقت اصل رسالت نیز ابلاغ نشده بود، فان لم تفعل فما بلغت رسالته از این روى على(ع) نیز خود فرمود: وکمل اللّه دینه….

19 - (یوم الفصل)  روز جداسازى حق از باطل; 

امام على(ع): هذا یوم الفصل الذى کنتم توعدون (این روز جداسازى است که به آن وعده داده شده‏اید) مصباح المتهجد، ص 700. 

روز داورى: «هذا یوم الفصل الذى کنتم توعدون»، روز غدیر روز جدایى حق از باطل است و این عبارت امام(ع) در حقیقت تشبیهى از غدیر به قیامت است و یا به عبارت صحیح تر تاویل به آن است، که قرآن فرمود: هذا یوم الفصل الذى کنتم به تکذبون(صافات،2) و نیز فرمود: وهذا یومکم الذى کنتم توعدون(انبیاء،103)در این تشبیه و تأویل دو نکته وجود دارد: اوّل این که آن گونه که روز قیامت حق از باطل جدا مى شود و اهل حقیقت و ایمان روانه بهشت مى شوند و گروه باطل به سوى دوزخ برده مى شوند، روز غدیر نیز فرقه ناجیه، مؤمنان به ولایت هستند و در صراط مستقیم که همان امام مفترض الطاعة است (انا سبیله الذى نصبنى للاتباع بعد نبیّه) قرار دارند، و جز آنها که از حق و ولایت اعراض کرده اند، دوزخى اند.

دوم این که کفار و مشرکان انتظار وقوع قیامت را نداشتند و مى پنداشتند که واقعیت ندارد؛ دشمنان ولایت نیز انتظار چنین روزى را نداشتند و نمى پنداشتند که خداوند وصى و جانشینى براى پیامبر(ص) تعیین و نصب کنند، اما با حیرت تمام مشاهده کردند که خداوند خود داورى کرد و امام و ولى را تعیین نمود و پیامبر(ص) را مأمور به ابلاغ آن فرمود.